Trucizny
Trucizny – substancje pochodzenia naturalnego lub syntetycznego które zwykle już w małych ilościach zakłócają funkcje życiowe lub mają niekorzystny wpływ na procesy biochemiczne zachodzące w organizmie. Niektóre związki chemiczne podawane w małych dawkach (poniżej 1 mg) stosowane są jako środki lecznicze, zażywane w większych dawkach mogą powodować zatrucie, a nawet śmierć.
Substancje chemiczne mogą przedostawać się do organizmu różnymi drogami przez :
• skórę,
• układ oddechowy,
• przewód pokarmowy.
Jady (toksyny) – substancje trujące często produkowane przez grzyby, drobnoustroje a nawet niektóre zwierzęta (np. przez żmiję).
Muchomor sromotnikowy wytwarza związek o nazwie falloidyna, który jest bardzo toksyczny dla organizmu i już w ilości 50 mikrogramów może zabić małego gryzonia.
Do najczęściej spotykanych trucizn należą:
• tlenek węgla(II) zwany czadem – łączy się trwale z hemoglobiną blokując w ten sposób miejsce przyłączania tlenu a w konsekwencji uniemożliwiając jego przenoszenie,
• metanol – picie lub wchłanianie par powoduje ślepotę, paraliż, a nawet śmierć,
• metale ciężkie i ich związki mają zdolność do zakłócania funkcji życiowych i często kumulują się w organizmie:
rtęć Hg
Atakuje głównie mózg, prowadzi do:
• zaburzenia: wzroku, słuchu, mowy, koordynacji ruchów, żucia i połykania,
• upośledzenia umysłowego
kadm Cd
• zmiękczenie i nowotwory kości,
• zanik mięśni,
• nadciśnienie prowadzące do wylewów krwi do mózgu,
• uszkodzenie nerek
ołów Pb
Wywołuje:
• alergie,
• agresję,
• schizofrenię,
• nowotwory.
Toksyczność wybranych metali1:
Metal
Dawka dla człowieka
toksyczna śmiertelna
rtęć 150–300 mg 0,4 g
kadm 3–330 mg 1,5–9 g
ołów 1 mg 10 g
Tytoń zawiera wiele toksycznych substancji, w tym około 50 z nich jest rakotwórczych2. Jedną z nich
jest nikotyna. Palenie tytoniu wywołuje choroby nowotworowe i choroby serca.
1 N.W.Skinder Prozdrowotne nauczanie chemii, Chemia w szkole, nr 2/2001
2 Z.Kluz, K.Łopata Gimnazjum, podrecznik, Chemia WSiP 1999
