Dolegliwości menstruacyjne (dysmenorrhoea)
Jak wykazały badania, ponad 80% wszystkich kobiet odczuwa ból w czasie miesiączki, m.in. skurcze w dole brzucha, bóle krzyża, głowy, nudności i inne. Także dni bezpośrednio przed wystąpieniem miesiączki są dla wielu kobiet uciążliwe („zespół napięcia przedmiesiączkowego”). Charakteryzują się one uczuciem podenerwowania, ogólnego rozbicia i przemęczenia. Do tego dochodzi także puchnięcie nóg, „napięcie” w sutkach i przybieranie na wadze z powodu zatrzymywania wody w organizmie.
Substancjami odpowiedzialnymi za obkurczanie macicy są prostaglandyny. Obkurczanie to jest niezbędne do odnawiania błony śluzowej macicy. Zwiększoną zawartość prostaglandyny stwierdzono właśnie u kobiet, które mają silne skurcze miesiączkowe. Również inne hormony (oksytocyna, wazopresyna) wpływają na gwałtowność takich skurczów.
Psychiczne podłoże bolów menstruacyjnych
W żadnych podręcznikach ginekologicznych nie uwzględniono do tej pory czynników psychicznych, mimo to są już lekarze, którzy w swoich badaniach biorą je pod uwagę. W referacie wygłoszonym na konferencji ginekolog K.H. Lukas trafił w sedno sprawy mówiąc: „Błąd, jaki bardzo łatwo może się przytrafić każdemu ginekologowi jako specjaliście od konkretnych narządów polega na tym, że uwaga ginekologa zbytnio koncentruje się na tym właśnie narządzie, nie pozwalając myśleć o człowieku jako o całości”. Lukas przyjmuje, że jedna z możliwych przyczyn dolegliwości menstruacyjnych może być taka: miesiączka jest wyrazem bycia lub stawiania się kobietą, bolesność zaś podczas krwawienia można rozumieć jako odrzucenie własnej roli jako kobiety, np.:
- Młode dziewczynki wychowujące się wśród starszych braci, muszą walczyć o swoje prawa jako te „najmniejsze” i dlatego też same wolałyby być chłopcami
- Dziewczyna jako ta najstarsza z rodzeństwa jest zmuszona do przejęcia obowiązków matki, które są dla niej zbyt dużym ciężarem
- Dolegliwości podczas menstruacji mogą być dogodnym pretekstem do ściągnięcia na siebie uwagi i troskliwości matki
- Dziewczyna może też „przejąć” bolesne miesiączki od mamy lub siostry i na ich przykładzie nabiera przeświadczenia, że ból zawsze towarzyszy miesiączce
Pod koniec fazy młodzieńczej według K.H. Lukasa są możliwe dwie przyczyny bolesności miesiączkowania:
- Urażone poczucie własnej wartości dziewczyny, gdy poczuje się odrzucona i niesprawiedliwie traktowana. Takie sytuacje zdarzają się zwłaszcza przy przechodzeniu z jednego środowiska do drugiego, na przykład ze szkoły, gdzie cieszyła się dobrą reputacją do pracy, gdzie musi pełnić rolę przysłowiowego „Kopciuszka”
- Pierwsze konfrontacje z płcią przeciwną.
Inaczej wygląda ten problem u dorosłej kobiety. Jak twierdzi Lukas, jej uwarunkowane psychicznie dolegliwości menstruacyjne wiążą się z trzema hasłami: mąż, dzieci, teściowa. Jeśli dawniej- przed pojawieniem się pigułki antykoncepcyjnej- na pierwszym miejscu były strach przed niepożądaną ciążą i zła teściowa, to teraz najbardziej stresujące dla kobiety jest niespełnione pragnienie posiadania potomstwa oraz problemy małżeńskie. Ból, szczególnie podczas miesiączki, stanowi sygnał ostrzegawczy- coś jest nie tak. Można go też interpretować jako wskazówkę, że czas najwyższy trochę bardziej zająć się sobą. Dlatego też jest bardzo ważne, by poznać własne ciało. Bardzo pomocne mogą się tu okazać rozmowy z najbliższymi przyjaciółkami, czy z okazującym zrozumienie ginekologiem.
Ogólnoustrojowe przyczyny dolegliwości menstruacyjnych
Przyczyną bolesnego miesiączkowania może byś stan zapalny w obrębie miednicy mniejszej (jajowodów, macicy, otrzewnej), macica zbyt silnie odgięta do tyłu, w stronę jelita grubego tzw. tyłozgięcie lub endometrioza.
Endometrioza (gruczolistość)
Pod pojęciem gruczolistości kryje się obecność błony śluzowej jamy macicy poza jamą macicy w miejscach, w których być jej nie powinno, np. w jajnikach, jajowodach, na powierzchni pęcherza moczowego czy jelit lub w obrębie mięśnia macicy. Błona śluzowa, która wyściela wnętrze macicy nazywa się endometrium. Podczas ciąży zagnieżdża się w niej zapłodniona komórka jajowa. W czasie cyklu miesiączkowego błona przygotowuje się na przyjęcie jaja. Warstwa ta rozrasta się w pierwszej fazie pod wpływem estrogenów. Jeśli nie dojdzie do zapłodnienia, błona śluzowa złuszcza się i wraz z komórką jajową zostaje wydalona w czasie krwawienia. W przypadku endometriozy rozsiane po całym organizmie strzępki błony śluzowej zachowują się tak , jakby nadal znajdowały się w macicy i podlegają cyklicznym okresom rozrastania się i złuszczania. W okresie od jednego krwawienia do drugiego pogrubiają się i zaczynają uciskać kolejne narządy.
Przyczyny endometriozy nie są jeszcze znane. Być może mamy tu do czynienia z komórkami, które we wczesnej fazie rozwoju zarodkowego, znalazły się w nieodpowiednim miejscu. Z drugiej strony możliwe jest, że wszystko zaczyna się podczas menstruacji: krew i strzępki błony śluzowej z niewiadomych powodów nie zostają wydalone na zewnątrz, lecz przez jajowody trafiają do jamy brzusznej. Przyczyny tego stanu rzeczy również mogą być psychiczne. Inni naukowcy z kolei twierdzą, że winny jest temu wszystkiemu układ odpornościowy organizmu, który nie jest w stanie zwalczyć strzępków błony śluzowej znajdujących się w niewłaściwych miejscach.
Leczenie: Można prowadzić m.in. za pomocą silnych preparatów progesteronowych. Powodują one kurczenie się błony śluzowej macicy. Zdarza się, że skutkiem ubocznym brania tych preparatów są: zatrzymanie miesiączki, nieregularne plamienia oraz przybieranie na wadze. Są też inne preparaty, które na okres przejściowy wprowadzają kobietę w rodzaj sztucznego okresu przekwitania. Podaje się je tylko w ciężkich przypadkach, a po odstawieniu preparatu powraca prawidłowy cykl. W lżejszych przypadkach można zażywać standardową pigułkę hormonalną, jednak nie krócej niż przez 6 miesięcy. Pigułka ta powoduje lekkie skurczanie się błony śluzowej macicy, a co za tym idzie także jej strzępków.
W skrajnie ciężkich przypadkach endometriozy konieczne jest operacyjne usunięcie strzępków błony śluzowej. Operację można wykonać w znieczuleniu ogólnym lub za pomocą laparoskopii.
