Nowotwory to druga co do częstości przyczyna zgonów w Polsce. Statystyka ta dotyczy nie tylko kobiet w okresie pomenopauzalnym, ale najczęściej, właśnie po menopauzie u kobiet objawiają się choroby nowotworowe. Najczęściej występującymi nowotworami u pań są: rak piersi, żołądka, płuca, szyjki i trzonu macicy, jajnika i jelita grubego.
Rak trzonu macicy (inaczej rak endometrium, carcinoma endometrium)
To nowotwór typowo zależny od stanu hormonalnego i wieku kobiety. Rak trzonu macicy bardzo rzadko pojawia się u kobiet, które regularnie miesiączkują. Na nowotwór ten chorują przede wszystkim osoby starsze. Czynnikami wpływającymi na częstszą zapadalność na raka trzonu macicy u kobiet w starszym wieku są dodatkowo takie schorzenia towarzyszące jak cukrzyca, nadciśnienie, a także otyłość. Dodatkowym czynnikiem ryzyka może być wczesna menarche czyli pierwsza miesiączka oraz schorzenie określane jako zespół policystycznego jajnika. Rak ten znacznie częściej dotyczy kobiet, które nie rodziły oraz w późniejszym wieku miały ostatnią miesiączkę. W pierwszych stadiach istnienia, choroba nie daje żadnych symptomów. Pierwszym nieprawidłowym i niepokojącym sygnałem może być nieprawidłowe krwawienie z macicy. W takiej sytuacji należy się jak najszybciej zgłosić do lekarza ginekologa, ponieważ na tym etapie nowotwór jest jeszcze możliwy do wyleczenia. Regularne wizyty kontrolne, badanie USG jak i leczenie zaburzeń hormonalnych znacznie obniżają ryzyko pojawienia się raka trzonu macicy.
Rak jajnika
Jest to skrycie rozwijający się i przez to bardzo niebezpieczny nowotwór. Ze statystyk wynika, że znacznie częściej występuje u kobiet starszych, rasy białej, które nie rodziły, o wysokim statusie materialnym. Dodatkowym czynnikiem są uwarunkowania genetyczne. Początkowo rak jajnika nie daje praktycznie żadnych dolegliwości. O poważnym już zaawansowaniu nowotworu świadczą przede wszystkim: powiększony obwód oraz bóle brzucha, zaparcia oraz trudności w oddawaniu moczu. Badanie ginekologiczne oraz badanie USG pozwalają na wykrycie tego nowotworu dopiero w późnych stadiach kiedy jego średnica przekracza 5cm. Uważa się że doustna antykoncepcja hormonalna również chroni przed rakiem jajnika, choć w niewielkim stopniu, oprócz tego liczne ciąże i karmienie piersią. Ryzyko wystąpienia raka jajnika zależy od ilości i częstości owulacji w życiu kobiety. Związane z owulacją przerwanie ciągłości nabłonka jajnika oraz drażniący wpływ zawierającego estrogeny płynu pęcherzykowego zwiększają ryzyko wystąpienia raka jajnika.
Rak szyjki macicy
Rak szyjki macicy jest nowotworem o dość szczególnej etiologii. Jest wbrew pozorom i powszechnej opinii nowotworem o stosunkowo wolnej ekspansji co wynika z wieloetapowości procesu jego powstawania, poprzedzonego zazwyczaj wytworzeniem się na szyjce zmian wyglądu nabłonka, a to teoretycznie daje szansę wykrycia zmian przednowotworowych i wczesnonowotworowych w czasie każdej wizyty u ginekologa. Umiejscowienie tego nowotworu jest bardzo dobre z punktu widzenia łatwości dostępu metod diagnostycznych w przeciwieństwie do innych nowotworów narządów rodnych np. raka jajnika, którego wczesna diagnostyka jest niezmiernie trudna. Za powstawanie raka szyjki macicy odpowiedzialne są niektóre typy wirusa brodawczaka ludzkiego – HPV. Ponad 2/3 przypadków raka szyjki macicy spowodowane jest przez typy wirusa HPV 16 i 18. Podstawowym badaniem wykonywanym dla rozpoznania raka szyjki macicy jest cytologia, która pozwala wychwycić nawet przedinwazyjne stadia raka. W początkowym stadium szanse na skuteczne wyleczenie wynoszą 100%, jest więc o co walczyć. Należy pamiętać, iż wczesnym zmianom nowotworowym nie towarzyszą żadne dolegliwości dlatego tak ważne są kontrolne badania profilaktyczne co najmniej raz do roku. Rak szyjki macicy na podłożu zmian przedrakowych rozwija się przeciętnie od 3 do 10 lat, a objawy zgłaszane przez chore są niespecyficzne, i należą do nich krwiste upławy o nieprzyjemnym zapachu, krwawienia międzymiesiączkowe, krwawienia kontaktowe po stosunku a czasami bóle w okolicy krzyżowo lędźwiowej.
Rak jelita grubego
Nowotwór ten bardzo często występuje u kobiet właśnie w okresie pomenopauzalnym. Dodatkowym ryzykiem zachorowania obarczone są osoby z predyspozycjami genetycznymi, u których nowotwory występują rodzinnie. Choroba ta rozwija się pomału a jej obecność stwierdza się przeważnie dopiero w zaawansowanym stadium, gdy uwidaczniają się dolegliwości związane z niedożywieniem i niedokrwistością. Początkowe objawy to pojawianie się na przemian zaparć i biegunek, silne bóle brzucha, stolce podbarwione krwią.
Rak piersi
To potoczna nazwa na nowotwór gruczołu sutkowego. Na świecie rak gruczołu sutkowego jest najczęstszym nowotworem złośliwym kobiet. Rak sutka występuje także u mężczyzn jest jednak bardzo rzadki, zwykle jest też późno diagnozowany. Już w starożytnym Rzymie znane były przypadki, gdy w niektórych rodzinach rak piersi kobiet występował częściej. Pierwszą dokumentację rodzinnego występowania raka piersi przedstawił Paul Broca w 1866 roku, którego żona, tak jak 9 innych kobiet w czterech pokoleniach jej rodziny, zachorowała na raka sutka. Postęp genetyki w latach 90tych pozwolił na udowodnienie etiologii genetycznej przynajmniej części nowotworów złośliwych piersi. Obecnie statystyki są takie, że 5 do 30% raków piersi, podobnie jak jajnika wiąże się z genetyczną predyspozycją i określonymi, genetycznymi mutacjami. Kolejnym czynnikiem ryzyka raka sutka jest wiek. Ryzyko wystąpienia raka piersi wzrasta wraz z wiekiem zaczynając od 30 roku życia, po klimakterium utrzymuje się raczej na stałym poziomie. Następnie stwierdzono, że wiek pierwszej miesiączki niższy niż 12 lat i wiek klimakterium wyższy niż 55 lat wiąże się z nieznacznym wzrostem ryzyka zachorowania na raka sutka. Prawdopodobnie zależność ta ma związek z przedłużonym działaniem estrogenów na tkanki organizmu. Wykazano, że ryzyko wystąpienia raka piersi u kobiet, które nigdy nie rodziły jest 3 razy większe niż u kobiet które mają potomstwo. Z kolei nadwaga przed menopauzą chroni przed rakiem sutka prawdopodobnie poprzez powodowanie cykli bezowulacyjnych, natomiast po menopauzie zwiększa ryzyko z powodu produkcji estrogenów w tkance tłuszczowej. Pozostałe czynniki mające wpływ na ryzyko wystąpienia raka sutka to wysoki status socjalno-ekonomiczny kobiety, nieprawidłowa dieta obfitująca w cukier, tłuszcze, alkohol, niepłodność, pierwsza ciąża po 35. roku życia, późna menopauza. Najlepszym i najskuteczniejszym ratunkiem jest wczesne rozpoznanie tego nowotworu, najlepiej jeszcze w stadium przedklinicznym, zanim będzie wyczuwalny jako guzek – umożliwia to badanie mammograficzne uzupełnione w razie potrzeby badaniem USG.
