Kleszczowe zapalenie mózgu wywołuje wirus, który jest przenoszony przez stawonogi, moskity i kleszcze. Jest to wirusowa choroba ośrodkowego układu nerwowego. Choroba atakuje we wszystkich przedziałach wiekowych. Wywołują ją wirusy z rodziny Flaviviridae. Choroba krąży między zwierzętami i przenosicielami, którymi są np. kleszcze. Największą liczbę zachorowań obserwuje się w okresie letnim oraz wiosennym. Wirusa kleszczowego zapalenia mózgu przenoszą kleszcze typu Ixodes ricinus i Ixodes persulcatus.
Zarażenie człowieka kleszczowym zapaleniem mózgu następuje poprzez ugryzienie przez jednego z wyżej wymienionych gatunków kleszczy lub wypicie mleka zakażonych owiec, krów i kóz. Typowymi miejscami ukąszenia są głowa, uszy, miejsca zgięć dużych stawów (pachy, miejsca pod kolanami, pachwiny), ręce i nogi. Okres wylęgania choroby wynosi około 7-21 dni od momentu ukąszenia. Ukąszenie na ogół nie zostaje zauważone, ponieważ ślina kleszczy posiada właściwości znieczulające. Główne ogniska choroby pojawiają się w województwach: białostockim, opolskim, olsztyńskim, szczecińskim, gdańskim i bydgoskim. Zachorowania dotyczą najczęściej ludzi, którzy mają kontakt z lasem, uczestniczących w letnich wczasach, koloniach, zbierających jagody czy grzyby.
Kleszczowe zapalenie mózgu przebiega dwufazowo. Na początku, zaraz po ukąszeniu, pojawia się gorączka, ból głowy, kaszel, powiększenie węzłów chłonnych, bóle mięśniowe lub biegunka. Objawy te nie są z reguły wiązane z tym zakażeniem. Po 2-3 tygodniowym uśpieniu zaczyna się druga faza objawów, świadczących już o uszkodzeniu układu nerwowego. Pojawia się wysoka gorączka, dreszcze, ból głowy i zawroty, nudności, wymioty, przeczulica, nadmierna senność lub objawy bezsenności. Dodatkowo mogą wystąpić objawy oponowe, drgawki, podwójne widzenie, niedowłady, objawy tarczy zastoinowej i głęboka śpiączka. Dorośli na ogół przechodzą zakażenie łagodniej. Zdarza się, że jedynymi objawami są bóle głowy, złe samopoczucie i utrata łaknienia.
Leczenie kleszczowego zapalenia mózgu jest wyłącznie objawowe. Czasem stwierdza się powikłania pod postacią niedowładów, depresji, zaniku mięśni lub stałych bólów głowy. Zapobieganie chorobie polega na stosowaniu zasad szczególnej ostrożności w miejscach narażonych na epidemie oraz stosowaniu szczepionek ochronnych. Kleszcze należy usuwać szybko, gdyż zmniejsza się dzięki temu niebezpieczeństwo zarażenia zapaleniem mózgu i opon mózgowych.
