Witamina C (kwas askorbinowy)
Jest to substancja rozpuszczalna w wodzie, silny przeciwutleniacz. Większość zwierząt wytwarza witaminę C we własnym organizmie ale człowiek, małpy jak i świnka morska muszą się opierać na źródłach tej witaminy zawartych w zróżnicowanej diecie. Pełni poważną rolę w produkcji kolagenu, substancji warunkującej wzrost i procesy naprawcze tkanek organizmu, dziąseł, naczyń krwionośnych, kości i zębów. Wspomaga wchłanianie żelaza do organizmu. W warunkach stresu czy notorycznego zmęczenia jej poziom w ustroju gwałtownie spada. Palacze i osoby starsze mają zwykle niedobór tej witaminy. Jest czynnikiem stabilizującym układ odpornościowy i immunologiczny, hamuje powstawanie w żołądku rakotwórczych nitrozoamin, Ma właściwości bakteriostatyczne i bakteriobójcze w stosunku do niektórych drobnoustrojów chorobotwórczych, bierze udział w biosyntezie hormonów kory nadnerczy, podnosi odporność organizmu. Umożliwia prawidłowy przebieg licznych procesów metabolicznych – pełniąc rolę specyficznego przenośnika elektronów w komórkach, zapewnia w ten sposób aktywność wielu enzymów. Wpływa na jakość kości i zębów, ponieważ wspomaga wchłanianie wapnia oraz jest niezbędna do prawidłowego rozwoju odontoblastów (warstwy komórek, która warunkuje odpowiednie uformowanie zębiny). Uczestniczy w procesach krwiotwórczych oraz pobudza syntezę prostaglandyn (tzw. hormonów tkankowych), regulujących wiele funkcji organizmu. W jej obecności przebiega także enzymatyczna detoksykacja różnych ksenobiotyków, zwłaszcza czynników rakotwórczych i pestycydów. Optymalna podaż tego składnika zapewnia prawidłową aktywność układu immunologicznego, zarówno jego komponenty humoralnej, jak i komórkowej. Niektórzy autorzy przypisują witaminie C korzystne działanie w przypadku alergii, polegające na uszczelnianiu naczyń i zmniejszaniu odczynów alergicznych. (18)
Na szczególną uwagę zasługuje udział witaminy C w prawidłowym funkcjonowaniu tkanki łącznej. Poprzez dostarczanie elektronów enzymom uczestniczącym w hydroksylacji proliny i lizyny, powoduje przekształcenie prokolagenu we właściwy kolagen. W procesie tworzenia struktury włókien kolagenowych podstawową rolę odgrywa obecność grup hydroksylowych proliny i lizyny, co umożliwia prawidłowe zwinięcie i połączenie łańcuchów. Hydroksyprolina nie jest wbudowana w łańcuch peptydowy, lecz powstaje w wyniku utleniania proliny bezpośrednio w pierwotnej strukturze makropeptydu. Równolegle z hydroksykacją proliny następuje też utlenienie i glikolizacja lizyny. Hydroksylowane cząsteczki prokolagenu, zwinięte w trójłańcuchowe helisy, zostają wydzielone do przestrzeni międzykomórkowej, gdzie w wyniku przemian enzymatycznych przekształcają się w dojrzałe włókna kolagenowe. Każde zakłócenie hydroksylacji prowadzi więc do tworzenia kolagenu o niewłaściwej strukturze, czyli o nieprawidłowych właściwościach biologiczno-mechanicznych. Efektem tego jest zanik jędrności i elastyczności skóry, czyli obecność zmarszczek oraz kruchość naczyń włosowatych. (2)
Dzięki właściwościom redukującym, witamina C przeciwdziała nadmiernemu utlenieniu, witamina C przeciwdziała nadmiernemu utlenieniu fenyloalaniny i tyrozyny do melaniny. W przypadku jej niedoboru dochodzi do zwiększonego wydalania metabolitów wspomnianych aminokwasów, co objawia się w postaci występowania tzw. „kwiatów starości”, czyli ciemnych plamek na skórze. Udział witaminy C w przemianie tyrozyny ma też istotny wpływ na reakcje zachodzące w ośrodkowym układzie nerwowym i układzie endokrynnym.
Funkcje, zalety witaminy C:
• Pobudza gojenie dziąseł, zębów, naczyń włosowatych
• Ułatwia gojenie oparzeń
• Ułatwia wchłanianie żelaza
• Zapobiega wystąpieniu i leczy szkorbut
• Wspomaga leczenie anemii, zwłaszcza spowodowanej niedoborem żelaza
• Wspomaga leczenie zakażeń układu moczowego
• Pobudza produkcję kolagenu przez tkankę łączną
• Przyczynia się do produkcji hemoglobiny i powstawania krwinek czerwonych w szpiku
• Blokuje syntezę nitro amin w żołądku
• Przyśpiesza rekonwalescencje po zabiegach chirurgicznych
• Pomaga obniżyć poziom cholesterolu we krwi
• Działa bakteriostatycznie i bakteriobójczo
• Zwiększa odporność wobec wielu rodzajów nowotworów
• Działa jako naturalny środek przeczyszczający
• Obniża częstość występowania zakrzepicy żylnej
• Pomaga w leczeniu i zapobieganiu przeziębieniom
• Wzmacnia białka wiążące co przedłuża przeżycie komórek (opóźnia starzenie)
• Osłabia efekt wielu substancji alergizujących
• Uodpornia na stres i zmęczenie
• Potrzebna w procesach przemian fenyloalaniny, tyrozyny, kwasu foliowego i żelaza
• Ułatwia spalanie węglowodanów, syntezę tłuszczów i białek
• Wzmacnia budowę naczyń krwionośnych
Funkcje, zalety niepotwierdzone:
• Łagodzi przebieg zakażeń ocznych
• Łagodzi przebieg zakażeń narządów płciowych wywołanych wirusem opryszczki
Najlepsze źródła naturalne witaminy C:
• Owoce cytrusowe, owoce jagodowe, mango, owoce dzikiej róży, papaja,
• Brokuły, brukselka, kapusta włoska, ziemniaki, szpinak, rzeżucha, kalafior, kantalupa, papryka, pomidory
• Pieprz zielony
Co wpływa na polepszenie wchłaniania witaminy C:
• witamina A, witamina B2, witamina B6, witamina E, bioflawonoidy, wapń, magnez, cynk
Co wpływa na pogorszenie wchłaniania witaminy C:
• długie przechowywanie, światło, nikotyna, wysoka temperatura, środowisko zasadowe, powietrze, żeń-szeń, tlenek węgla (czad), aspiryna, siarczan żelaza, barbiturany, adrenalina, estrogen, sulfonamidy, diuretyki, antykoagulanty, środki przeciwdepresyjne, siarczan sodu, kortyzon, stres
Zapotrzebowanie na witaminę C:
Grupy ludności Witamina C
Zalecane normy dietetyczne [mg / dzień] Bezpieczna maksymalna dawka nie powodująca ryzyka efektów ubocznych [mg / dzień]
Dzieci 1-3 lat 15 400
Dzieci 4-8 lat 25 650
Chłopcy 9-13 lat 45 1200
Młodzież męska 14-18 lat 75 1800
Mężczyźni 19-30 lat 90 2000
Mężczyźni 31-50 lat 90 2000
Mężczyźni 50-70 lat 90 2000
Mężczyźni powyżej 70 lat 90 2000
Dziewczęta 9-13 lat 45 1200
Młodzież żeńska 14-18 lat 65 1800
Kobiety 19-30 lat 90 2000
Kobiety 31-50 lat 90 2000
Kobiety 50-70 lat 90 2000
Kobiety powyżej 70 lat 90 2000
Kobiety ciężarne do 18 lat 80 1800
Kobiety ciężarne 19-30 lat 85 2000
Kobiety ciężarne 31-50 lat 85 2000
Kobiety karmiące do 18 lat 115 1800
Kobiety karmiące 19-30 lat 120 2000
Kobiety karmiące 31-50 lat 120 2000
*(według Dietary Reference Intakes ustalone przez National Academy of Sciences, Food and Nutrition Board, USA)
Objawy niedoboru witaminy C:
• szkorbut
• obrzęk dziąseł
• utrata zębów
• zmęczenie, depresja
• trudność w oddychaniu
• zaburzenia trawienia
• skłonność do tworzenia się siniaków
• obrzęki bóle stawów
• krwawienie z nosa
• anemia
• częste infekcje
• upośledzone gojenie rany
• kruchość naczyń krwionośnych
Objawy przedawkowania:
• rumień na twarzy
• bóle głowy
• wzmożone oddawanie moczu
• skurcze w dole brzucha
• biegunka
• nudności i wymioty przy podawaniu doustnym
• zawroty głowy
Nie stosuj, jeśli…
• masz uczulenie na witaminę C
Poradź się lekarza, jeśli…
• chorujesz na dnę
• masz kamice nerkową
• chorujesz na anemię sierpowatą
Wiek powyżej 55 lat:
• jeśli stosujesz dawkę 100mg musisz wypić co najmniej 2 litry płynów
• jest zwiększone zapotrzebowanie
• jest bardziej prawdopodobne wystąpienie objawów ubocznych
Witamina C a ciąża:
• nie stosuj dużych dawek
• jest konieczna suplementacja ponieważ jest potrzebna do prawidłowego wykształcenia tkanki łącznej, kotnej, zębowej płodu
• jeśli matka stosuje zbyt duże dawki u noworodka obserwuje się niedobór
Witamina C a karmienie piersią:
• nie stosuj dużych dawek
• organizm kobiety jest osłabiony dlatego zaleca się suplementację
• wzrasta zapotrzebowanie na witaminę C z powodu szybkiego rozwoju dziecka
Co jeszcze…?!
• Duże dawki mogą powodować tworzenie się kamieni nerkowych
• Zmniejsz ekspozycję pokarmów na światło
• Najlepiej pokarmy jedz w formie surowej lub minimalnie podgotowanej w celu zatrzymania jak największej ilości witaminy C
Interakcje z innymi składnikami czy lekami:
• Aspiryna -> obniża działanie witaminy C
• Barbiturany, chinidyna, leki antycholinergiczne, leki przeciwzakrzepowe -> zmniejszają skuteczność działania
• Olej mineralny, salicylany, sulfonamidy, tetracykliny -> zmniejszają skuteczność działania
• Wapń -> zwiększa wchłanianie
• Żelazo -> zwiększa efekt wchłaniania żelaza
Gdzie ją znajdę…?! 100% naturalne suplementy diety
• Lion kids C – 45 mg – witamina C dla dzieci w kształcie zwierzątek do ssania
• C-1000 – 1000 mg – mega dawka witaminy C
• Liquid C + Bioflavonoids – witamina C w płynie jeśli nie lubisz łykać tabletek
• C Plus bioflavonoids – 75 mg – witamina C z niezbędnymi bioflawonoidami
• C-300 with rose hips – 300 mg – witamina C z ekstraktu owocu róży
• C-500 – 500 mg
• Stress Management – 60 mg – kompleks witamin z grupy B, łagodzi objawy stresu
• Vital 0 -60 mg – preparat witamin i minerałów dla grupy krwi „0”
• Vital A – 60 mg – preparat witamin i minerałów dla grupy krwi „A”
• Vital B – 60 mg – preparat witamin i minerałów dla grupy krwi „B”
• Vital AB – 60 mg – preparat witamin i minerałów dla grupy krwi „AB”
• Full Spectrum – 60 mg – całe spectrum witamin dla dorosłych
• Infant Formula – 60 mg- multiwitamina w płynie dla dzieci z wygodnym zakraplaczem
• Lion Kids D – 35 mg – multiwitamina dla dzieci w kształcie zwierzątek do ssania
• Senior formula – 60 mg – zdrowie dla każdego seniora
• Energy Memory – 60 mg – zestaw niezbędnych składników dla osób pracujących fizycznie i uczących się
• Protect 4 Life – 60 mg – antyoksdanty
• Mega Protect 4 Life – 100 mg – mega dawka składników przeciwutleniających
• Smokerade – 60 mg – dla czynnych i biernych palaczy
• Iron Plus – 30 mg – naturalne żelazo wspomagane witaminą C i bioflawonoidami
• Menopausal Formula – 100 mg – kompleks składników wspomagających walkę z objawami klimakterium
• New Life – 60 mg – witaminy i minerały dla kobiet planujących i będących w ciąży, wspomaga w okresie karmienia piersią
• Natural HGH Support – 40 mg – wspomaga wydzielanie”hormonu wzrostu”, odporność, sprawność
• Culevit – 35,2 mg – witaminy, minerały, antyoksydanty na odporność, regenerację i metabolizm
• Cholestone – 60 mg – wspomaga obniżanie poziomu złego cholesterolu
